Waarom sturen mensen eigenlijk rouwkaarten en worden er rouwadvertenties in kranten gezet? En hoe gaat dat eigenlijk? En hoe ging dat vroeger?
Simpel gezegd is de functie van een rouwkaart of een advertentie ‘het bekend maken van een overlijden aan een groep mensen’. Het is echter ook een belangrijk onderdeel van het rouwproces.
Vroeger nam een familielid of buurtbewoner (‘noaber’) de taak op zich om een overlijden wereldkundig te maken. Er werd ook wel gebruik gemaakt van een aanspreker, vooral in de steden. De naam aanspreker komt uit de gildetijd. De gildeknecht werd bij begrafenissen van leden van het gilde altijd de aanspreker genoemd, omdat hij voorop liep in de rouwstoet. Andere namen voor aanspreker waren o.a. dodenroeper, leedaanzegger (op de Veluwe) of doodbidder of lijkbidder (beide in Brabant). Zo’n aanspreker ging met een lijst namen op stap, klopte op de deur en maakte het overlijden mondeling of met een rouwbrief bekend.
Op 11 maart 1794 stond de eerste rouwadvertentie in een Nederlandse krant. In de Oprechte Dinsdagse Haarlemse courant stond een advertentie van P.A. Bergsma uit het Friese Damwoude voor zijn overleden echtgenote:
‘Deezen nademiddag omtrent 4 uur, overleed hier, Vrouwe Doedonda Jacoba Doitsma, in den ouderdom van 40 jaaren, na een langzaam verval van kragten; waardoor een gezegende echtverbintenis van bykans 26 jaaren, met den ondergetekende wierd verbrooken. Het verlies van een geliefde vrouw, en tederhartige Moeder van myne zeeven Kinderen, zal altijd haar nagedachtenis dierbaarmaken, voor my en de mynen, terwyl ik niet twyffel of dezelve zal ook door haar beminnelyk en goedaardig Caracter gezeegend weezen, by alle die in deeze Bekendmaking in stede van Rouwbrieven, eenig belang stellen.’
Deze voor die tijd alternatieve manier van kennisgeven werd heel snel populair. Een jaar later is het aanbod al zo groot dat de drukker zich genoodzaakt zag ‘Uit gebrek aan plaats hebben Heeden veele advertentiën moeten blyven leggen’ onder de rouwadvertenties te plaatsen. Het taalgebruik in rouwbrieven en rouwadvertenties werd in de loop der tijd steeds zachter. Tot 1815 werden er ondubbelzinnige en voor ons schokkende termen gebruikt en uitgebreid omschreven. Zo werden woorden als ‘wegrukken’ of ‘scheuren’ vaak gebruikt. Rond 1825 worden de termen zachter en worden steeds vaker woorden gebruikt als ‘overlijden’ en ‘heengaan’.
Tegenwoordig is de taal en de stijl van rouwkaarten en rouwadvertenties veel persoonlijker en worden afbeeldingen of foto’s toegevoegd. In een gesprek tussen de nabestaanden en uitvaartbegeleider wordt de tekst bepaald. De uitvaartbegeleider heeft daarbij volgens ons vooral een informerende en adviserende taak.
Maar hoe gaat dat dan in de praktijk? En hoe wordt een tekst op een papiertje dan een rouwkaart of advertentie?
Er zijn uitvaartondernemingen die het maken van de rouwkaart helemaal in eigen hand doen. Anderen gebruiken de kennis, kunde en ervaring van een professionele drukker. Tot slot zijn er partijen die van allebei een beetje doen. Bij Konink Uitvaartbegeleiding gaat het ons alleen maar om de wens van de overledene en/of die van de nabestaanden. Aan die wens proberen wij als uitvaartbegeleiders zoveel mogelijk tegemoet te komen. Soms leidt dat tot ongebruikelijke of bijzondere teksten en foto’s. Zo’n kaart of advertentie zegt iets over het leven van de overledene of over de herinneringen aan hem of haar. Het is zo mooi dat rouwkaarten en rouwadvertentie die ontwikkeling hebben doorgemaakt en zoveel persoonlijker zijn geworden. Een moderne, vernieuwende, alternatieve of een traditionele kaart of advertentie zijn allemaal even waardevol. Bij Konink Uitvaartbegeleiding helpen wij u er mee maar staat uw wens centraal.
Allereerst gaan we kijken welke kaart er kan worden gebruikt en of er een foto of een andere afbeelding op de rouwkaart komt. Daarna bespreken we samen de inhoud van de kaart of advertentie. Wij informeren u over de mogelijkheden, adviseren u over het woord- en taalgebruik en doen u ideeën aan de hand.
Bij Konink Uitvaartbegeleiding maken wij graag gebruik van de kennis, kunde en ervaring van drukkerij Knoef in Borne. Wij kennen hen en zij kennen ons. De lijntjes zijn kort waardoor we de voortgang goed in beeld hebben. Wij leveren de gewenste kaart, eventuele afbeelding en tekst aan en zij gaan voor u aan het werk. Wij krijgen een proefdruk die vaak nog langs één of twee collega’s gaat voordat we het doorsturen naar de familie. Als u als nabestaanden akkoord gaat met de proefdruk geven wij dat door aan de drukker en worden de kaarten gedrukt. Als het kan halen wij de kaarten vaak dezelfde dag nog op en brengen die persoonlijk naar de familie.
Maar natuurlijk kunt u als nabestaanden de rouwkaart ook zelf (laten) maken. Het werk van onze uitvaartbegeleider blijft dan beperkt tot het controleren van de teksten en/of opmaak en het uitleggen van de logistiek, oftewel hoe de rouwkaarten verstuurd worden. Wij houden natuurlijk wel de vinger aan de pols houden want wij voelen ons verantwoordelijk voor het hele proces van een uitvaart als wezenlijk onderdeel van uw rouwproces. Een perfecte en passende rouwkaart en rouwadvertentie kan helpen bij het verwerken van het verlies. Rouwdeskundige Manu Keirse zegt daarover: ‘Rouwen is niet vergeten maar anders vasthouden’ en een rouwkaart maar ook een rouwadvertentie is daarbij een tastbare herinnering.
